‘You don’t know how to hold on to love, but you know how to hold on to hurt’

Nog voordat het album Western Stars verscheen, liet Springsteen al weten dat er voor deze plaat geen tour volgde maar dat hij met de E Street Band de studio in zou gaan voor een nieuw rockalbum. Om de muziek van Western Stars toch live ten gehore te brengen, liet Bruce in mei in twee dagen alle nummers van het album op film vastleggen. Een groot orkest van zo’n dertig muzikanten kwam naar zijn schuur op zijn eigen terrein en hij nodigde een select groepje vrienden uit als publiek.

Toen hij later de filmbeelden van de live-uitvoeringen bekeek, bedacht Bruce de inleidende teksten en schreef hij begeleidende filmmuziek. De gesproken teksten zijn vooral voice-overs. Alleen de inleiding voor ‘Sundown’ spreekt Bruce, zittend in een auto, rechtstreeks in de camera in. Hij vertelt dan over zijn eerste tocht naar Californië (een vlucht beter gezegd, weg van zijn toenmalige vriendin in New Jersey die de relatie net had uitgemaakt). De beelden die we tussen de live-uitvoeringen zien, zijn in Joshua Tree Park gefilmd en sluiten naadloos aan bij het cinematische karakter van het album.

Na het zien van de film Western Stars is mijn eerste gedachte: wat jammer dat Bruce dit concept niet eerder bedacht heeft. Soloalbums als Nebraska, Tunnel of Love, The Ghost of Tom Joad, Devils & Dust, maar wellicht ook The Rising en Magic lenen zich uitstekend voor dezelfde cinematische aanpak. Bruce die elk nummer persoonlijk toelicht, maakt de beleving van het album Western Stars echt compleet.

Uitleg geven over zijn teksten ging Bruce niet altijd goed af: bij de optredens voor Doubletake Magazine in 2003 en de opnames voor VH1 Storytellers leek hij niet echt op zijn gemak bij het uitgebreid toelichten van de betekenis van sommige nummers, maar met Western Stars overtuigt hij wel.

Steeds persoonlijker

Misschien dat de 236 optredens van Springsteen on Broadway hieraan hebben bijgedragen. Bruce zei in de vraag-/antwoordsessie bij het filmfestival in Toronto dat hij Western Stars als onderdeel van een trilogie beschouwt, samen met de autobiografie Born to Run en de voorstelling Springsteen on Broadway. Hij doelt daarmee op de autobiografische elementen die in de subtext van de nummers verhuld zitten. Bruce schreef natuurlijk altijd al teksten met bepaalde autobiografische  aspecten – ‘The River’, ‘Independence Day’, ‘Used Cars’, ‘The Wish’ en ‘Living Proof’ bijvoorbeeld. Maar vaak bleef Bruce in de beschrijvende rol, observerend en op een veilige afstand, zonder te dichtbij de persoon Springsteen te komen. Hij hield vast aan het adagium “Trust the art, not the artist”. Maar de laatste jaren lijkt hij zichzelf steeds meer toe te staan ook een zeer persoonlijke kant van zichzelf bloot te geven in zijn werk, waarmee eveneens de rafelranden van zijn karakter meer naar boven komen. De details over zijn depressies in zijn biografie onthulden een deel van zijn persoonlijkheid waar hij voorheen nog met terughoudendheid over sprak. In de film gaat hij daar nog verder op door.

“How do you change yourself? I’ve spent my ten thousand hours and then some learning my musical craft but I’ve spent a lot more time than that, some thirty-five years, trying to learn how to let go of the destructive parts of my character. They did not go easily into that good night. For a long time, if I loved you and if I felt a deep attachment to you, I would hurt you, if I could. It was a sin, and I still have days when I struggle with it. But I’ve gotten better. Through the love of my family and my good friends, I’ve learned how to love and to be compassionate with those close to me. And to try to live with some small honor.”

En voor ‘Wild Horses’ zegt Bruce: “It’s easy to lose yourself, or never find yourself. The older you get, the heavier that baggage gets that you haven’t sorted through. So you pay the price. And the older you get, the higher that price is. But in the past, putting yourself on the line, putting your heart on the line, has birth nothing but pain and failure. So you run. I’ve done a lot of that kind of running. You lose control of your desires, your appetites, your temper, and you reap what you sow. You run until you’ve left everything that you’ve loved and loves you behind.”

In een paar zinnen komt de luisteraar, na de biografie en Springsteen on Broadway, nu via Western Stars dichter bij Bruce dan dat hij in voorgaande veertig jaar van zijn carrière toestond.

Woestijn

De film begint met een droneshot van wilde paarden die over een woestijnvlakte rennen. De regisseur Springsteen laat zien dat hij geleerd heeft dat je een film mag ensceneren en dat dat niet met de werkelijkheid overeen hoeft te komen, want plots doemt in die vlakte de schuur op. Alsof hij ons wil doen geloven dat zijn schuur op de uitgestreken vlaktes ergens in het westen van de VS staat. Een beeld van Springsteens hand aan het stuur komt later aan het einde van de film nog een keer terug. Wanneer Bruce begint te praten over de schuur, komt de concertlocatie in beeld. De bar is versierd met foto’s en kleine prulletjes. Aandoenlijk is de foto van Bruce als kind, verkleed als cowboy – net daarvoor waren nog beelden te zien waren van de zeventigjarige Bruce die een paard aan de teugels door de woestijn van Joshua Tree Park leidt.

Archiefbeelden

Het optreden start nadat Patti het podium op is gelopen en Bruce met haar een shot tequila heeft gedronken. Bij de live-uitvoering van ‘Hitch Hikin’’ speelt Bruce akoestische gitaar (en dat doet hij ook op alle andere  nummers) en Marc Muller speelt banjo. Bij veel nummers blijft Springsteens gitaar laag in de mix, atypisch voor Springsteens andere concertvideo’s.
Op twaalf van de veertien nummers speelt Bruce dezelfde rode akoestische gitaar die ook op de meeste promotiefoto’s van Western Stars te zien is. Er zijn maar twee nummers (‘Drive Fast’ en ‘Stones’) waarop hij een andere gitaar beet heeft. Tijdens de beelden tussen de nummers zijn niet alleen nieuw beelden te zien maar ook oude archiefbeelden. Zowel van Bruce zelf (onder anderen gefilmd door Barry Rebo in de jaren zeventig, beelden die ook in de documentaires Wings for Wheels en The Promise zaten), als stockbeelden; algemene archiefbeelden van rodeo’s, bruiloften en zoenende stelletjes. Met name bij het intro van ‘Stones’ begint dat iets te veel af te leiden. Ook is de cameravoering niet altijd fijn om naar te kijken. Er zijn soms net wat te veel camerawisselingen en out-of-focus close-ups; typerend voor de stijl van Thom Zimny.

Auto’s

De inleidingen van Bruce ondersteunen de nummers, soms met een directe uitleg, soms met humor. Bij bijvoorbeeld ‘The Wayfarer’ leidt Bruce het nummer in met ironische verwijzing naar een van zijn favoriete onderwerpen: auto’s. “Cars… this is my nineteenth album and I’m still writing about cars. Writing about the people in them, anyway. Why? I don’t know. I guess the car remains a powerful metaphor for me. We still live a lot of our lives, here in America, in cars. Just trying to get from one place to another. I suppose forty years ago they were a potent metaphor for open roads, freedom… Today, not so much. At best, they are a metaphor for movement. When we are in a car, we can feel we are always moving forward. Over the rise, around the bend, into the future. If it settles the spirit sometimes. But are we moving forward? Nah, a lot of the time, we’re just moving.”

‘Western Stars’ noemt Bruce het hart van het album en het nummer dat hem duidelijk maakte welke kant hij met het album uit moest gaan. In een paar zinnen legt hij duidelijk uit waar de tekst van het nummer over gaat. De uitvoering is betoverend mooi en een garantie op kippenvel.

Hoofdrol voor Patti

Het duurt lang voordat Bruce lachend in beeld komt. Pas bij ‘Sleepy Joe’s Café’ zien we een lach op zijn gezicht als hij in zijn rol als bandleider en live-performer kruipt. Begrijpelijk ook wel dat het wat moeite kost; bij de nummers daarvoor lijkt Bruce af en toe wel toenadering te zoeken tot zijn medemuzikanten, maar rechts van hem zitten de strijkers met hun blik vastgelijmd op de bladmuziek en dat komt toch wat statisch over. Patti links van Bruce, vervult tijdens de live-uitvoeringen dan ook een essentiële rol. Ze wisselt af en toe een blik uit met Bruce, een lach en een enkele keer een zoen. Een hoofdrol voor Patti is er op ‘Moonlight Motel’, het laatste nummer van het album. Bruce vertelt over het begin van hun relatie, terwijl  de kijker homevideo’s te zien krijgt die Bruce zelf nog heeft gemaakt, onder andere van een picknick in Yosemite Park toen Patti zwanger was (1991) van Jessica.

Vloer vegen

Bruce waarschuwt voor de onzekerheid die in elke relatie schuilt, ook wanneer je getrouwd bent. Het beeld van Springsteens hand aan het stuur uit het begin van de film komt weer terug, maar nu is het Patti die haar hand op die van Bruce legt. ‘Moonlight Motel’ is een mooie uitvoering, een duet met Patti in een inmiddels een lege bar. Het publiek is weg, de stoelen staan omgekeerd op de tafeltjes en het concert is afgelopen.

Maar toch nog niet helemaal, want na een slotbeschouwing van Bruce, waarbij hij het optreden nog eens overdenkt, vertelt hij dat de muziek bij live-uitvoeringen een eigen leven krijgt. Hij sluit vervolgens af met bemoedigende woorden “Travel safe, pilgrim” (wat tevens een tip to the hat is aan westernacteur John Wayne). Dan volgt nog een laatste toegift. Met ‘Rhinestone Cowboy’, de hit bekend van Glen Campbell, stuurt Bruce de kijker met een fijn gevoel weer huiswaarts.

Tijdens de aftiteling zien we Bruce en Patti kletsend aan de bar zitten, terwijl een schoonmaker de vloer veegt – een minpuntje in de regie: de schoonmaker doet er ruim een minuut over (net zo lang als de aftiteling loopt) om een vierkante meter te vegen.

Springsteen-fans zouden de filmvertoning  in de bioscoop met mooi geluid niet aan zich voorbij moeten laten gaan, dus we raden je van harte aan om op 17 november de film te gaan zien, ook al is het marketingplan rondom Western Stars een beetje gewiekst. De live-uitvoering in Springsteens schuur was al een maand voor de uitgave van het album opgenomen en in oktober, vier maanden na de releasedatum van het album, verscheen de soundtrack van de film, die tevens te koop is in een bundel samen met het studioalbum. En dan volgt voor kerst wellicht nog de dvd/blu-ray. Dat had ook anders gekund.

Commercieel of niet, het neemt niet weg dat we graag heruitgaves van Nebraska, Tunnel of Love, The Ghost of Tom Joad, Devils & Dust, The Rising en Magic zouden zien met eenzelfde vertelling en film erbij als die van Western Stars.