In het persbericht met de albumaankondiging van 10 september liet Springsteen uit zijn mond optekenen: “I love the emotional nature of Letter To You. And I love the sound of the E Street Band playing completely live in the studio, in a way we’ve never done before, and with no overdubs. We made the album in only five days, and it turned out to be one of the greatest recording experiences I’ve ever had.”
Bandplaat
Bruce had het advies van Roy Bittan ter harte genomen, zo blijkt uit het Rolling Stone-artikel van Brian Hiatt. Tegen zijn eigen gewoonte in had hij geen demo’s gemaakt van de nieuwe nummers, maar presenteerde hij ze persoonlijk aan de E Street Bandleden. Dit gebeurde vooraf aan de opnamesessie, zodat de muzikanten zelf met arrangementen konden komen. Het resultaat is een echte bandplaat. “Het is de eerste echt live studio-opname van de band die we ooit hebben gemaakt”, zei Bruce trots tegen AARP. De plaat is letterlijk bedoeld als een brief aan jou, de luisteraar. “Wie er ook naar luistert. En ja, het is een samenvatting van wat ik heb geprobeerd te doen in de loop van mijn werkende leven, van 45, 50 jaar dus.”
Writer’s block
De nieuwe muziek is moeizaam tot stand gekomen. In 2011 schreef Bruce voor het laatst muziek voor de E Street Band, dat een jaar later terechtkwam op Wrecking Ball. Bruce bekende last te hebben gehad van writer’s block voor wat betreft het schrijven van muziek voor de E Street Band.
“Ik had al zo’n zeven jaar geen rockmuziek meer geschreven voor de E Street Band. Ik dacht: nou, misschien heb ik het niet meer in me om rockmuziek te schrijven. Tja, je weet het nooit. Het hoort bij de angst en het mysterie van het werk dat ik doe. Het is een goocheltruc, je haalt iets uit de lucht dat er niet is. Het bestaat helemaal niet, en je maakt het fysiek, letterlijk. Je kunt lange periodes hebben zonder iets belangrijks op te pikken. Of je pikt verschillende dingen op. Het is alsof je in een mijn zit en de ene ader is opgedroogd, dus je boort een nieuwe aan. Een ‘pop’-ader of een ‘folk’-ader. En dan begin je daaraan te werken en ontdek je een heel nieuwe rijke goudader waar je uit kunt putten. Het is dan misschien geen rock ‘n’ roll, het is gewoon iets anders. Maar omdat ik, wanneer ik op mijn toppunt opereer, in de eerste plaats een rock ‘n’ roll-muzikant ben, en – met andere woorden – voor mijn grootste publiek met mijn favoriete band speel, vind ik het ook leuk om af en toe met wat rocknummers te kunnen komen.”
Gitaar van Italiaanse Bruce-fan
Het was een speciale akoestische gitaar die er onverwachts voor zorgde dat Bruce zijn ‘rock’-ader weer eens aanboorde. Een cadeau van een Italiaanse fan die Springsteen buiten bij het Walter Kerr Theatre op Broadway trof. “Toen ik ging schrijven, pakte ik die gitaar op en ‘Last Man Standing’ kwam uit het niets, snel gevolgd door de meeste andere nummers van de plaat. Soms hebben instrumenten magie in zich. De liedjes voor het album zaten in de gitaar die de jongen me had gegeven. Zo probeer je zeven jaar lang maar wat en dan schrijf je plotseling in een week een heel album.”
De dood
Een belangrijk thema op Letter to You is de dood. “Yeah, well, I’m 70, so it’s what you write about”, zegt Springsteen hierover relativerend in het interview met AARP. “Zulke onderwerpen, de mysteries van het leven, worden interessanter. Het leven gaat snel, maar ook langzaam voorbij. Ik hoorde laatst iets van mijzelf uit 1975 terug op een plaat, en zei: ‘Dat was ongeveer zeven of acht levens geleden.’ Het was een vol en heel eigen leven. Ik heb dat leven geleefd, en het was geweldig. Maar nu leef ik een ander leven.”
Oude tracks
Het album bevat niet alleen nieuwe nummers. ‘Rainmaker’ is al iets ouder. En ‘Song for Orphans’, ‘Janey Needs a Shooter’ en ‘If I Was the Priest’ zijn nummers die Springsteen al begin jaren zeventig schreef. ‘Janey Needs a Shooter’ overwoog Bruce op Darkness on the Edge of Town of The River te zetten. In die tijd nam hij dit nummer wel op. ‘Song for Orphans’ overwoog Bruce voor Born to Run. De vraag waarom Bruce er nu wel voor kiest om deze oudgedienden uit te brengen, blijft onbeantwoord. In ieder geval is hij er in de interviews die tot nu toe zijn verschenen niet heel duidelijk over.
Wellicht had Springsteen toch niet genoeg nieuw materiaal geschreven? Qua thematiek passen deze nummers namelijk niet op dit album, ook al zit de productie ervan wel helemaal op één lijn met het nieuwe werk. Bruce vertelde dat hij ze herontdekte toen hij aan Tracks 2 werkte, een project waar hij al jaren mee bezig is. Hij was benieuwd hoe de huidige E Street Band op deze oude nummers zou spelen en hoe zijn eigen zangstem nu zou klinken op nummers die hij schreef toen hij veel jonger was. “It was kind of insane fun, because the lyrics for all those songs were so completely crazy.”Hieronder bespreken we het album nummer voor nummer.
One Minute You’re Here
Het album begint ingetogen, met Bruce alleen op akoestische gitaar. “Big black train coming down the track, blow your whistle, lone and long. One minute you’re here, next minute you’re gone.”
Bruce zegt in AARP dat hij in ‘One Minute You’re Here’ verschillende metaforen gebruikt om de ervaringen van verschillende levens binnen je leven te verbeelden. “Of het nu de trein is die in een oogwenk langs je raast, of het einde van een zomer… Of het nu een kermis is die een week in je stad is en dan weer weg trekt. Of het nu het geluid is van je voetstappen op een grindweg, je omhoog kijkt en de sterren ziet, waarna ze opeens zijn verdwenen. Het nummer gaat over de promptheid van de dood, denk ik, maar ook over de rijkdom van het leven.”
Na het eerste couplet kabbelt het nummer rustig voort en vergezelt de band Bruce stilletjes tot en met het eind. Met nog geen drie minuten het kortste nummer van het album.
Letter to You
De eerste single van het album. Een heuse earworm die zich na één of hooguit twee keer luisteren al in je hoofd nestelt. De tekst is een acclamatie van Bruce: “In deze brief aan jou heb ik geprobeerd alles samen te vatten dat mijn hart als waarheid bestempelt.” In deze brief heeft de schrijver het over al zijn angsten, twijfels, moeilijkheden, zonnestralen en regen, vreugde en pijn, alle donkere avonden en het blauwe ochtendlicht.
Wat zijn dan al deze mooie en al deze pijnlijke zaken? Daar komen we op de rest van de plaat achter. Het is in ieder geval niet moeilijk om in dit nummer ook een mooie metafoor te zien voor de moeilijke coronatijd die we nu doormaken. Veel van onze dierbaren moeten we op afstand houden. Naast Facebook en Skype wordt het misschien weer tijd om eens een fijne, lange brief naar familie of vrienden te sturen? Daar maakt Bruce een goed begin mee. Hij deelt niet alleen zijn angsten en twijfels (met een vrouw, maar als fan voel je je ook aangesproken), maar wijst gelukkig eveneens op de zonneschijn en mooie ochtendluchten die zijn leven opgevrolijkt hebben en uiteraard zullen blijven komen en gaan. De beelden in de videoclip stemmen weemoedig; dicht op elkaar spelende bandleden. Wanneer komt die tijd weer terug? En wanneer kunnen wij daar weer bij zijn?
Burnin’ Train
Aan het begin met orgel en een gitaar gaan onze gedachten eerst uit naar ‘Long Walk Home’, maar zodra Max invalt op drums, gaat de trein rijden. We horen glockenspiel en een drijvende bas en in de donker getinte tekst zingt Bruce over een “black sun burning” en smeekt hij: “Take me and shake me from this mortal cage. Take me on your burning train!” Een stuwende gitaar-riff en wat drum-fills doen de rest; een kenmerkend E Street-geluid. Er zit een typische Springsteen gitaarsolo in het midden van het nummer en ook nog eens aan het eind, maar niet voordat hij “I wipe the sweat from your brow and I touch your lips” zingt in het derde couplet. Hier horen we een gekwelde man op zoek naar redding die hij vindt bij een vrouw.
Janey Needs a Shooter
Last Man Standing
Het eerste nummer van de cd waar de saxofoon een solo, twee keer zelfs, speelt. De inspiratie voor dit nummer komt voort uit het overlijden van George Theiss in 2018. Theiss was de zanger van The Castiles en hij nodigde Bruce uit om bij de band uit Freehold te komen spelen. Met het overlijden van Theiss is Bruce het laatste levende bandlid van The Castiles.
Bruce richt zich rechtstreeks tot Theiss als hij zingt dat hij een plakboek met foto’s bekijkt: “You take the crowd on their mystery ride.” Enkele plekken waar The Castiles optraden komen langs: “Knights of Columbus (een studentenvereniging), Fireman’s Ball, Friday night at the Union Hall”. De bittere conclusie van Bruce aan het einde van deze overdenkingen is: “I’m the last man standing now.”
Theiss kreeg, toen hij met terminale longkanker in het ziekenhuis lag, vlak voor zijn overlijden bezoek van Bruce. “You can’t think about it without thinking of your own mortality. Most of the guys in the band died young for one reason or another, and so it really kind of came down to George and myself”, zei Bruce in het Rolling Stone-interview.
The Power of Prayer
Dit nummer begint met piano. Met de snaredrum valt ook de band in. Het hele begin doet denken aan ‘I’ll Work for Your Love’. ‘The Power of Prayer’ is een liefdesliedje waarbij de zanger zijn geluk in de liefde toeschrijft aan de kracht van het gebed. “They say that love, love comes and goes / But darling what, what do they know / I’m reaching for heaven, we’ll make it there / Darling, it’s just the power of prayer.” Het is het meest poppy nummer van het album en daarmee misschien ook het minst sterke. Wij zien het niet snel live gespeeld worden.
Wel mooi is dat Bruce in het laatste couplet refereert aan Ben E. King van The Drifters en de hitsingle ‘This Magic Moment’ (“Last call, the bouncer shuts the door / ‘This Magic Moment’ drifts across the floor / As Ben E King’s voice fills the air / Baby that’s the power of prayer”), waarna het nummer met een korte (tweede) saxofoonsolo eindigt.
House of a Thousand Guitars
Een centraal nummer op de plaat met promintente pianopartijen. Bruce schetst eerst een somber decor: “The blood moon shines across the veil, bells ring out through churches and jails. I talley my wounds and count the scars, here in the house of a thousand guitars. The criminal clown has stolen the throne. He steals what he can never own. May the truth ring out from every small town bar. We’ll light up the house of a thousand guitars.” Het laat niet te raden over welke clown Bruce voor ogen heeft.
Daarna lijkt Bruce toch vooral zijn fans aan te spreken: “Shake off your troubles my friend, we’ll go where the music never ends. From the stadiums to the small town bars. We’ll light up the house of a thousand guitars. Brothers and sisters, wherever you are. We’ll rise together until we fire the spark. That’ll light up the house of thousand guitars.” Het wordt hiermee een hoopvol nummer in de lijn van ‘Land of Hope and Dreams’ en ‘Mary’s Place’.
Bruce zei over dit nummer in Rolling Stone: “Het gaat over de spirituele wereld die ik voor mijzelf wilde creëren en aan mijn publiek wilde geven en wilde laten ervaren met mijn band. (…) Het gaat ook wel een beetje over het spirituele leven van de natie. Het is misschien wel een van mijn meest favoriete nummers die ik ooit heb geschreven. Hierin zit alles dat ik de afgelopen vijftig jaar heb geprobeerd te doen.” En hoewel dit nummer al geschreven was voor de coronacrisis, roept het vooruitzicht dat Bruce schept ook zijn uitspraak in herinnering die hij in zijn radioshow ‘From My Home to Yours’ deed: “When this experience is over, I am going to throw the wildest party you have ever seen, and you my friends, are all invited.”
Rainmaker
Ook het nummer ‘Rainmaker’ is al wat ouder, bekende Bruce in het interview in Rolling Stone. De tekst gaat over een demagoog, een tovenaar die regen belooft aan inwoners in een verdroogd land. Hier zou je ook Trump in kunnen zien, maar omdat het al enkele jaren voordat hij tot president gekozen werd, is geschreven, heeft Bruce dat in ieder geval niet zo bedoeld. Het nummer start met dobro en piano en de refreinen worden feller gespeeld. “Rainmaker, a little faith for hire / Rainmaker, the house is on fire / Rainmaker, take everything you have / Sometimes folks need to believe in something so bad, so bad, so bad. They’ll hire a rainmaker.”
If I Was the Priest
If I Was the PriestDe nieuwe versie van dit nummer wordt een stuk vlotter gespeeld dan het origineel. Bruce start met akoestische gitaar en er volgt een beetje piano. Na het eerste couplet valt de E Street Band in op een manier die doet denken aan de overgang in ‘Into the Fire’. Daarna klinkt deze versie alsof Bob Dylan & The Band ‘m onder handen hebben genomen. Aan het einde speelt Bruce een mooie mondharmonicasolo gevolgd door een vlammende gitaarsolo van Little Steven, waarna het nummer uitfade. Heerlijk nummer dat beslist niet uit de toon valt en 6:51 klokt.
Ook goed qua beeldende tekst doet het aan Bob Dylan denken. De lyrics zijn vrijwel hetzelfde als die van het origineel. Het is een westernverhaal doorspekt met katholieke beelden. “Well sweet Virgin Mary runs the Holy Grail saloon / For a nickel she’ll give you whiskey and a personally blessed balloon / And the Holy Ghost is the host with the most, he runs the burlesque show / Where they’ll let you in for free and they hit you when you go / Mary is serving Mass on Sunday and then she sells her body on Monday / To the bootlegger who pays the highest price / He don’t know he got stuck with a loser, she’s a stone junkie, what’s more she’s a user / She’s only been made once or twice / By some kind of magic.”
Opvallend is dat Bruce, net als bij de demo, consequent (grammaticaal correct) “If I were the priest” zingt terwijl de oorspronkelijke titel “If I Was the Priest” is. Bruce speelde het nummer in 1972 solo op piano tijdens zijn auditie voor Mike Appel en een paar maanden later ook bij de auditie voor John Hammond. Hij bracht het nooit uit. Allan Clarke van The Hollies wel, die nam het nummer in 1974 op.
Ghosts
De tweede single van het album. De tekst en bijbehorende de videoclip refereren aan beelden van Springsteens leven als muzikant. Hij zingt over de geesten van overleden vrienden die weer naast hem staan. Onmiddellijk gaan de gedachten dan naar Clarence Clemons en Danny Federici, die ook in de videoclip zitten, net als George Theiss. Dit brengt de herinnering terug aan de speech die Bruce in 2012 gaf bij ‘My City of Ruins’ (“If you’re here and we’re here, then they’re here”). Net als de wijze waarop Bruce in 2008 vlak na het overlijden van Danny Federici zijn overleden vriend bij concerten eerde en hoe hij tijdens de Broadway-shows over Clarence Clemons sprak.
Song for Orphans
Ook dit nummer stamt van begin jaren zeventig. Er is een studio-opname van 1972 bekend. En Bruce speelde het nummer een keer live voor publiek, op 22 november 2005 bij het slotconcert van de Devils & Dust-tour. Ook de 2020-uitvoering van ‘Song for Orphans’ heeft een Dylan & The Band-achtig arrangement en klinkt dus behoorlijk anders dan het origineel van de jaren zeventig. Het nummer begint en eindigt met mondharmonica.
De tekst is wel vrijwel gelijk aan de vroege versie. “The sons they search for fathers, but the fathers are all gone / And the lost souls search for saviours, but saviours don’t last long / Those nameless, questless renegade brats who live their lives in songs / They run the length of a candle, in a goodnight whisper they are gone / So break me now big Mama as Old Faithful breaks the day / Believe me my good Linda, the aurora will shine your way / The confederacy’s in my name now, and the hounds are held at bay / But the axis needs a stronger arm, do you feel your muscles play.”
De rijke tekst is een goed voorbeeld van de tijd dat Bruce zijn teksten nog schreef met een rijmwoordenboek op zak.
I’ll See You in My Dreams
Bruce legt zelf de gedachte achter het slotnummer van de cd uit in het interview met AARP: “Een paar jaar geleden schreef ik het nummer ‘Death Is Not the End’, ik heb het nooit afgemaakt. Maar ik vond het een mooie gedachte, want ik denk dat ik niet geloof dat de dood het einde is. Ik draag dagelijks zoveel voorouders bij me. Ik ervaar mijn vader regelmatig. Ik ervaar Clarence. Ik ervaar mijn oude assistent, Terry Magovern. Ze bezoeken me vrij vaak in mijn dromen. Ik zie ze misschien meerdere keren per jaar. Dus het idee is dat je niet alles verliest als iemand sterft. Je verliest hun fysieke aanwezigheid, maar hun fysieke aanwezigheid is niet alles, en het was nooit alles, zelfs niet toen ze nog leefden. De geest is erg sterk, de emotie is erg sterk.”
Het nummer start rustig: “The road is long, and seemingly without end. The days go on, I remember you my friend. And though you’re gone, my heart’s been empty it seems, I’ll see you in my dreams.” De band valt Bruce bij in het tweede couplet en bouwt op naar een spetterend eind. Bruce concludeert: “Death is not the end, I’ll see you in my dreams.”
Draai deze maar op mijn begrafenis.
Conclusie
De overgeproduceerde albums van de laatste twee decennia zijn met Letter to You een halt toegeroepen en dat is een enorme verademing. Het is met recht een echt rockalbum te noemen. En wanneer konden we dat voor de laatste keer zeggen? Na twee keer luisteren klinkt het album als een sterke, aansprekende eenheid, die degelijk in elkaar zit. De nummers uit de jaren zeventig vallen zeker niet uit de toon en klinken top in zijn nieuwe, ouder geworden stem. Ook dragen ze bij aan het geluid waaraan je Springsteen herkent. En je een beetje wentelen in de nostalgie van zijn vroege werk, is in deze tijd ook fijn.