Beschouwing documentaire Letter to You

De documentaire is bijna geheel in zwartwit en begint met dronebeelden van een besneeuwd bomenlandschap, waarschijnlijk in de buurt van Springsteens huis in New Jersey. Het doet denken aan het begin van de documentaire bij Western Stars. Ook de uitleg van Bruce bij de nummers heeft veel weg van hoe hij dat in die docu deed. Veel nummers van Letter to You uit de opnamesessies zijn integraal te zien in de nieuwe documentaire. Tussendoor halen de bandleden herinneringen op en geeft Bruce dus tekst en uitleg bij de nummers.

Notitieblokken

De E Street Bandleden komen een voor een binnen in Springsteens thuisstudio in Colts Neck en worden hartelijk door Bruce begroet. Zelfs na een carrière die inmiddels vijftig jaar bestrijkt heeft Bruce nog steeds behoefte om te communiceren met zijn fans, vertelt hij. De bandleider spoort de E Streeters aan hun notitieblokken tevoorschijn te halen. En even later zien we ze allemaal aantekeningen maken, terwijl Bruce een eerste nummer voorspeelt en zingt.

Bruce ziet op een mobieltje dat het sneeuwt en kijkt dan pas naar buiten om te constateren dat daar inderdaad de eerste vlokken van het jaar neerstrijken. “Gisteren zat ik nog tot negen uur buiten bij het kampvuur”, zegt Bruce. “That’s Jersey weather in the fall.”

Bruce roemt de “great flexiblity” en de “power” van de “racing machine” de E Street Band. “Ze kan zweven als een vlinder en steken als een bij” (naar de uitspraak van Muhammad Ali). Hij noemt het muziek maken geen baan, maar een missie en een roeping. Opvallend is dat hij ook Jake Clemons en Soozie Tyrell naast Charles Giordano als officiële bandleden noemt. Als Jake klaarstaat om een saxsolo in te spelen, zegt Bruce: “Involved in his first official recording solo with the E Street Band – no pressure!”

Banddiscussies

Hoewel de muzikanten inmiddels veel beter weten hoe ze een album moeten opnemen, zijn er af en toe toch technische problemen. Bruce heeft het over zijn “roaring guitar” en een geluidsniveau dat – anders dan de dag ervoor – “thin” klinkt. Wat ook opvalt, is dat de stukjes van de nummers die niet als gehele opname in de video zitten, niet zo bewerkt zijn qua geluid, en Bruce soms niet helemaal zuiver lijkt te zingen. Voor wie in een band speelt, is heel herkenbaar hoe er op een gegeven moment een discussie ontstaat over de plek van een bepaalde stop en het begin van een break. Bruce maakt een einde aan de verwarring door te stellen: “Anybody who wonders where the stop is, watch me, I’ll give you a cue.”

Verhalen uit de oude doos

Op een gegeven dag krijgen de muzikanten en geluidstechnici bezoek van Springsteens neef Frank Bruno (wiens gelijknamige zoon in de Seeger Sessions Band meespeelde). Bruce vertelt de E Street Bandleden dat Frank hem zijn eerste akkoorden op gitaar heeft geleerd. Er worden meer verhalen uit de oude doos opgehaald. Bruce vertelt dat George Theiss niet alleen een gitaar had waarin in de body (klankkast) een versterkertje in was gebouwd – “horrible sounding” – maar ook een gitaar met een flightcase waarin een versterker zat.

Verder vertelt hij dat nu George Theiss is overleden – die hij nog bezocht vlak voor zijn dood – hij het enig overgebleven lid van zijn eerste band The Castiles is. Hij speekt een “deep heartfelt thank you” uit voor Diana en George Theiss en de andere leden van The Castiles: Bart Haynes, Frank Marziotti, Curt Fluhr, Paul Popkin, Bob Alfano en Vinny Maniello. Ook halen de E Street Bandleden herinneringen op aan de vele soorten clubs die er in hun jongere jaren in hun omgeving waren – van clubs voor tieners tot tenten voor jongelui uit de middle en upper class.

Na de gehele uitvoering van ‘Last Man Standing’ brengt Bruce met de E Streeters een toost uit op een nieuwe tour (de opnamesessies waren eind 2019, de coronapandemie was nog niet in zicht). “San Siro!”, roept Steve. Dat lijkt hem een mooie plek om de tour te beginnen. “The first of four nights!”, voegt Roy eraan toe. “That’s half of the Italian population”, meent Steve. Nils haalt een herinnering op aan een concert in Italië waar Bruce na ‘The Promised Land’ een ander nummer in wilde zetten, maar waar het publiek maar door bleef zingen. Bruce herinnert zich een concert in Napels. “They were singing internal riffs of ‘Rosalita’. Internal earworms!”

Veel woorden

“The songs I wrote in the seventies remain a mystery to me. They were just the way I wrote back then”, zegt Bruce als inleiding bij ‘Song for Orphans’. “A lot of words.” Toen hij destijds vernam dat Bob Dylan (die Bruce “the brother I never had” noemt) had gezegd dat Springsteen nog eens alle woorden uit het woordenboek zou opmaken, maakte dat veel indruk op hem. Hij nam het advies serieus en kwam uiteindelijk uit op songs met een lagere woorddichtheid.

‘Song for Orphans’ gaat over iemand die zijn angsten en twijfels te boven komt, legt Bruce uit. Net zoals hij zelf moest vechten voor een plek in de muziekwereld. Hoewel hij al jong een ervaren gitarist was, zat hij aan het begin van zijn loopbaan vol onzekerheden. Wat hij wel zeker wist; hij was maar op de wereld voor één ding: “To meet, confront and confirm my own destiny. To come out of that stage and change your life.”

Knielen bij de kist

“’Ghosts’ is about the beauty and joy of being in a band and the pain of losing each other to illness and time”, vertelt Bruce. In het nummer zingt ook Max mee met de lalala’s.

Bruce raakte als kind al bekend met de dood. Als 6-, 7-jarige moest hij al mee naar afscheidsdiensten en uitvaarten. Dan moest hij knielen bij de kist met de opgebaarde en de dood even in het gezicht kijken. Na afloop voelde hij dan “a strange sense of terror-filled accomplishment”. Eenmaal thuis moest hij nogmaals knielen, naast zijn bed, en een gebedje opzeggen: “Now I lay me down to sleep. I pray to God my soul to keep. And if I die before I wake, I pray to God my soul to take.” Over het deel “if I die before I wake” zegt hij: “I never cared for that part.”

Treinhoppen

Bang aangelegd was Bruce in ieder geval niet, want hij vertelt ook dat hij met andere kinderen weleens op de trein sprong die door Freehold reed, om zo van het begin tot het eind van het stadje te liften. Hoe dat er precies uitzag (sprongen ze van een dak op de trein of sprongen ze op een treeplank van langzaam rijdende treinen?), vertelt hij niet, maar het klinkt gevaarlijk. Ook legden ze weleens centen op de rails, om nadat de trein erover was gereden de warme platgewalste muntjes weer op te rapen.

Proosten

Er wordt een hoop geproost in de film. Waarschijnlijk sloten de muzikanten iedere opnamedag zo af. Bruce is erg tevreden over het opnameproces. “You guys are incredible”, complimenteert hij zijn bandleden. “It’s still the greatest thrill in my life, standing with you guys behind me.” Hij noemt het opnameproces waarbij iedereen in één kamer staat “one of the deepest experiences of my life”. De drankjes lijken tequilashots, maar kunnen ook een andere sterke drank zijn. Sommige bandleden houden het overigens bij een kopje koffie (of thee?). Ook Danny Federici en Clarence Clemons blijven bij een van deze toasts niet ongenoemd. Jon Landau komt ook langs. Hij ziet er oud uit. Hij heeft ook wel goed werk geleverd, vindt Bruce. “Age brings perpective”, zegt hij verder nog.

Terug naar het begin

In de aftiteling zit een slordige fout (assistant to the Springtsteens). Daarentegen staat in de ondertiteling, die je zelf aan en uit kunt zetten (Nederlands ontbreekt), de tekstregel over Ben. E King uit ‘The Power of Prayer’ die in het lyricsboekje fout staat weergegeven als Benny King, wel goed. Na de aftiteling gaat de film nog even kort verder. Bruce en Frank zitten buiten naast de studio. Bruce laat zijn neef het eerste nummer horen, dat hij ooit met George Theiss schreef, ‘Baby I’. Hij speelt het liedje op dat wat waarschijnlijk ooit George Theiss’ gitaar was, want het heeft een interne versterker in de body zitten.

De film is te bekijken op Appel TV+ via een abonnement of een proefabonnement (die laatste moet je binnen 6 dagen weer opzeggen als je niet aan een doorlopend abonnement wilt vast komen te zitten).