Jan Rot vertelt hoe je Springsteen-liedjes vertaalt

“De vertaling moet net zo goed klinken als het origineel, anders hoef je er niet aan te beginnen.  Als je ‘Yesterday’ met ‘Gisteren’ vertaalt, sta je qua eindklank al met 1-0 achter. Ik wil zo dicht mogelijk bij het origineel blijven, maar je mag het er niet doorheen horen. Ik noem maar wat: als je ‘Born in the USA’ zou vertalen met ‘Kind in de USA’, blijft iedereen ‘Born’ horen en sta je met 1-0 achter. Spreek je ‘USA’ op z’n Amerikaans uit, dan is het al 2-0, want dan trek je het nut van je vertaling in twijfel. Maar VS past niet. Dan moet je iets zoeken in dezelfde geest. Ik zou het naar Nederland halen en zoeken naar equivalenten, zodat mensen die de oorspronkelijke tekst kennen er extra plezier aan beleven.”

Waarom maak je ze eigenlijk, die vertalingen?

“Muziek zonder taalbarrière komt veel harder binnen. ‘I love you so’ is voor mij abstracter dan ‘Ik hou van jou’. Mijn kick is het moment dat de vertaling klopt en ik ineens in het hart van een lied sta. Shit! Bovendien luister ik net als veel andere mensen zelden naar teksten. Ik kom er pas door het vertalen achter waar ze over gaan.”

Welke factoren bepalen of je de aandrang krijgt om een liedje te vertalen?

“Mooie onbekende liedjes heb ik zelf genoeg, dus ik kies meestal de grootste hits. Bij Springsteen waren dat ‘Dancing in the Dark’, ‘I’m on Fire’ en ‘Fire’. Maar toen ik The Boss in 1999 in het Gelredome ‘If I Should Fall Behind’ hoorde zingen, was ik terug in de auto al bezig, ook al is dat nummer relatief onbekend.”

Wat vind je eigenlijk van Springsteen? Ben je fan?

“De vroege Springsteen zei me niet zoveel. ‘Rosalita’ en zo. Dat klonk nogal opgefokt. Vanaf The River draaide ik hem vaker. Midden jaren tachtig zag ik hem in de Kuip. Ik werd omver geblazen. Wat een energie, wat ontzettend goed. Sindsdien heb ik hem altijd gevolgd, zij het niet op de voet. Een paar keer opende hij de deur naar anderen. De Seeger Sessions bijvoorbeeld, of hoe hij ‘This Land Is Your Land’ zong.  Ik hou van zijn oprechte bewondering. Zoals hij naast Roy Orbison stond bijvoorbeeld op diens Black & White Night. Ik schreef ooit ergens ‘Niemand staat een gitaar zo goed als Bruce Springsteen’. Het is een beetje het grote-broer-gevoel dat ik ook lang bij Elvis had.”

Welke eigenschappen van Springsteens teksten maken het moeilijk of juist makkelijk om ze te vertalen?

“Springsteen heeft een uit duizenden herkenbare timing. Die moet je als vertaler helemaal meenemen. Op papier kom je er niet. Het moet echt met een koptelefoon: het origineel meezingen tot je het kan dromen en er dan pas Nederlandse woorden voor vinden waarmee je in die timing wegkomt en natuurlijk klinkt. Springsteen heeft altijd een goed verhaal en hij gebruikt minder rijmclichés dan veel van zijn rockcollega’s. ‘I like the way you walk, I like the way you talk’, dat weten we nu wel. Hoewel hij die ook vast zo uit zijn bek krijgt.”

Ben je weleens aan een vertaling begonnen en dat het gewoon niet lukte?

“Iedereen is te vertalen, maar taalgoochelaars zoals Cole Porter zijn het moeilijkst. Prince is ook lastig. ‘Purple Rain’, daar kom ik nog steeds niet uit. Het beeld is prachtig. Met ‘Paarse Bui’ verdien je pek en veren. Je hebt op de plek van Rain absoluut een ee-klank nodig, maar bij paarse sneeuw bijvoorbeeld denkt iedereen: nee, het moet regen zijn, geen sneeuw.”

Ik vind je vertaling van ‘The River’ goed geslaagd. Welke problemen leverde dat lied op, en hoe heb je ze opgelost?

“Ik heb ‘Het Water’ naar Nederland gehaald, anders werkt het niet. Een jongen uit Krommenie die te jong moet trouwen, je ziet het meteen voor je. Ik kan lange dagen aan zo’n tekst werken. Steeds weer schaven, toch een ander rijmwoord vinden waarmee je de hele boel omgooit. En altijd in de eerste plaats uitgaan van de klank, lekkere woorden. ‘Het water’ klinkt net zo goed als ‘The River’. ‘Nevel in de nacht’ wekt dezelfde nieuwsgierigheid als ‘Dancing in the Dark’. Want nogmaals: anders hoef je er niet aan te beginnen. Knoeien met meesterwerken, dat mag niet.

“Ik heb eigenlijk nooit iets opgestuurd en ook geen autorisatie aangevraagd. Volgens de uitgever stelt Springsteen geen prijs op vertalingen. Nog een geluk dat we in Nederland wonen. Zolang de auteursrechten naar de origineel rechthebbenden gaan, klaagt niemand. Als je het maar niet verkracht. Als Springsteen het zou horen, denk ik wel dat hij merkt dat het met liefde is gedaan. Maar dat kan me niet veel schelen. Als ik een lied heb vertaald, is het een beetje van mij. Als ik ‘The River’ op de radio hoor, is mijn eerste gedachte: hé, ze draaien mijn liedje. In het Engels nog wel.”