Na de monumentale Anniversary-uitgaves van Born to Run (2005) en Darkness on the Edge of Town (2010) kreeg ook The River, 35 jaar na de oorspronkelijke verschijning van het dubbelalbum, dezelfde jubileumbehandeling. Vorige week verscheen de langverwachte box, gevuld met 4 cd’s en 3 dvd’s (of 2 blu-rays) en een fraai boekwerk, met de titel The Ties That Bind: The River Collection.In het boekwerk van The Ties That Bind staat een inleiding van de hand van Springsteen:
“Vierendertig jaar later geloof ik dat we datgene dat mijn instinct me ingaf dat we moesten gaan zoeken, hebben weten te vangen. Een breed en meeslepend beeld van de gemeenschap waar ik me nog steeds verwant mee voelde. In deze box zie je dat dat verhaal via verschillende middelen wordt ontvouwen, door de ruwe energie van onze live-shows uit de vroege jaren tachtig, door een gefilmd interview en door de muziekstukken in verschillende maakstadia die ons uiteindelijk tot The River leidden. We hebben het enkele album erbij gedaan dat we aan de platenmaatschappij gaven voorafgaand aan ons eindproduct plus een goed overzicht van de outtakes (de helft daarvan nooit eerder uitgebracht) die voor onze vele lange, levendige en eenzame nachten in de studio zorgden. Ik hoop dat je ervan geniet!”
Springsteens commentaar
Opvallend is dat Bruce het heeft over 34 jaar geleden, dus blijkbaar heeft hij deze tekst al in 2014 geschreven. Het boekwerk bevat naast Springsteens inleiding ook het verhaal dat hij over The River in Songs schreef. Verder lezen we een drie pagina’s tellende recensie geschreven door muziekjournalist en Rolling Stone-schrijver Mikal Gilmore en zijn er veel mooie foto’s waarvan een groot deel niet eerder is uitgebracht. Bruce heeft her en der zelf commentaar bij de foto’s geschreven en ook is er een fotoverslag van de Europese River-tour in het boek opgenomen.
Een tweede boekje in de box heet Composition Book en bevat de teksten van de niet eerder uitgebrachte outtakes die in de box op een aparte cd zijn verzameld, plus twee nummers (‘Cindy’ en ‘Stolen Car’) die op de cd The River: single album staan. Deels zijn de teksten afdrukken van originele handgeschreven composities. De kaft van het compositieboek bestaat uit een beeld van een ringband, waarvan bekend is dat Springsteen er zijn composities in maakt en bewaart. De melige naamsvermelding op de cover (Name: Bossinheimer Jones, Address: Cool Street Bubba, Subject: Your Mama) is wellicht wel typerend voor de jonge, maar weliswaar ook volwassen Bruce die op allerlei manieren nog niet helemaal tot die wereld is doorgedrongen zoals hij zelf ook in de documentaire vertelt.
The Ties That Bind-documentaire
De dvd/blu-ray met The Ties That Bind-documentaire is een goed startpunt om het materiaal van de box tot je te nemen. In een klein uur durende interview bevraagt regisseur Thom Zimny Springsteen op zijn boerderij in Colts Neck, New Jersey. In het gesprek komt, op de eerste paar seconden na, Zimny zelf niet aan het woord; hij heeft ervoor gekozen om Bruce zelf zijn verhaal over de totstandkoming van The River te laten doen, wat mooi uitpakt.
Bruce begint zijn verhaal met de boerderij in Holmdel die hij had gehuurd om in te wonen; het was daar dat hij de nummers van The River begon te schrijven. Op die plek buiten de stad raakte hij geïnspireerd door de omgeving, het platteland en de natuur. Het landelijke aspect komt terug in zijn teksten, niet alleen in het nummer ‘The River’, maar ook in zijn andere songs, legt Bruce uit. Na de nummers van Darkness, waarin de karakters buiten de maatschappij zijn komen te staan, banen ze zich op The River een weg terug naar the mainstream: “Ik wilde nummers schrijven die recht deden aan mijn leeftijd. Dat begon heel bewust met Darkness en ging verder op The River. Ik ging voorwaarts maar op een komische manier was ik geïnspireerd door dingen die ouder zijn dan de rockmuziek van die tijd. Daarin vond ik veel inhoudelijke overeenkomsten, in muziek die ouder was dan rockmuziek. Dus ik mengde die twee zaken, die gevoeligheid samen met de opwinding van wat ik met de band deed.”
Zijn songwritingproces veranderde met The River, legt Bruce uit voodat hij het titelnummer op akoestische gitaar inzet: “Ik begon verhalend te schrijven, waarbij ik in een karakter kruip. Het is een heel specifiek verhaal dat verteld wordt en ik zou in de stem van het karakter gaan zingen. Dat was ik niet noodzakelijk zelf, of ik was deels zelf en deels waren het andere mensen. ‘The River’ was mijn touch stone van al mijn composities die later kwamen waar ik simpelweg in de schoenen van een karakter stap en de luisteraar een stukje in die schoenen laat meelopen. ‘The River’ was de sleutel van de plaat, waarin ik teruggreep naar oude folkmuziek en een oudere stem, een heel volwassen stem. Het was een politieke stem, want hij greep terug naar de recessie onder president Carter en wat dat betekende voor de werkende mensen.”
Eind 1979 had Springsteen een album met tien nummers afgerond (de plaat die ook in de box zit) dat hij naar de platenmaatschappij stuurde, maar na een paar keer luisteren toch weer introk. “Die plaat bevatte nog niet alle kleuren en gevoelens die ik wilde aanbrengen en ik had meer tijd nodig om al die kleuren toe te laten”, is Springsteens verklaring. Ook vond Bruce dat de plaat nog niet recht deed aan het opwindende gevoel van de live-shows, een punt van kritiek dat hij in recensies van zijn eerdere platen en concertreviews las.
53 nummers opgenomen
De eerste opnamesessies in 1979 leidden tot weinig succes omdat hij de composities maar niet afkreeg. Ook probeerde Springsteen nog steeds de technische aspecten van het opnameproces onder de knie te krijgen, een onderwerp dat ook ter sprake kwam in de documentaire The Promise over de opnamesessies van Darkness. Belangrijk verschil met die plaat was dat hij nu Steve Van Zandt inschakelde als co-producer, naast Jon Landau en Chuck Plotkin. De rol van Steve moest onder andere zijn om de feestsfeer die platen van Gary US Bonds kenmerkte, te vangen en toe te voegen aan het steriele studiogeluid van de eerdere Springsteen-platen.
Het besluit om een dubbelalbum te maken in plaats van een enkele lp, voelde als een opluchting. Het gaf Bruce eindelijk ruimte om feestnummers als ‘Cadillac Ranch’ en ‘Ramrod’ toe te laten, maar ook de vele ballads die hij geschreven had, zoals ‘Point Blank’, ‘Independence Day’ en ‘Stolen Car’. Toch moesten er nog veel outtakes afvallen, zoals ‘Roulette’ (waarvan Bruce nu zegt spijt te hebben, hij had het liefst ‘Crush On You’ vervangen door dit nummer) en ‘Be True’. In de documentaire wordt getoond dat er maar liefst 53 nummers zijn opgenomen in de Power Station studio en werden overwogen voor de plaat, waarop uiteindelijk maar plaats was voor 20. Springsteen schreef nog meer nummers dan die 53 tracks en nam sommige alleen op als demo of met de band in zijn huis op Telegraph Hill Road in Holmdel. Brucebase geeft een uitgebreid overzicht van alle nummers van The River-studiosessies waarvan opnames bekend zijn, hetzij als demo, hetzij als bandrepetitie of studio-opname.
Weinig archiefmateriaal
In tegenstelling tot The Promise-documentaire bevat The Ties That Bind heel weinig archiefbeeldmateriaal. Er komen beelden langs van tourrepetities, concertbeelden van Tempe 1980 en een fragment van Max Weinbergs bruiloft. Verder wordt het interview opgefleurd met foto’s die zijn genomen bij studio-opnames en privébeelden van Bruce. De hoogtepunten van de film zijn de nummers die Springsteen solo op akoestische gitaar speelt, zoals ‘Two Hearts’, ‘The River’ en ‘Hungry Heart’ in het begin van de film.
Prachtig is de uitvoering van ‘Independence Day’ op akoestische gitaar, waarbij Bruce ook een uitleg van het nummer geeft, à la Storytellers: “Je stapt in een intiem gesprek, laat op de avond, tussen twee personen. Dat brengt je direct binnen. Het is een nummer uit de serie die ik schreef over mijn vader. Het is niet helemaal autobiografisch, maar wel emotioneel autobiografisch. Hij (de ik-persoon, red.) gaat weg, maar hij is op zoek naar iets. Hij gaat weg met een doel. Hij probeert zaken te vinden die hem impact, een plek en betekenis in de wereld geven. Het is slechts een gesprek. Je hebt begrip gekregen voor wie je ouders zijn, hun menselijkheid, en die van jezelf. Dat je een andere weg inslaat. Het is een nummer waar geen verbittering in zit. Wel wat spijt en verdrietig begrip. En ook de opwinding van zelf vrij te zijn.”
Het laatste couplet van ‘Point Blank’ speelt Bruce ook akoestisch. Hij beschrijft het als een nummer waarin het verlies van een dierbaar persoon wordt beschreven. Aan het einde van de film komt ‘Wreck on the Highway’ aan bod, de afsluiter van het album. “Leven en dood. Ik wilde dat het album op het allerlaatst daarop neerkomt.” De beelden die Zimny van de uitvoering van het nummer heeft gemaakt, gefilmd in de keuken, doen denken aan de videoclip van ‘Brilliant Disguise’. “Ik wilde de luisteraars achterlaten met hun gedachten. De belangen van de plaat, het leven, liefde, de dood. De beperkte hoeveelheid tijd die je hebt. Het voelde goed.”
Een verhaal is geen leven
Aan het einde van de documentaire mijmert Bruce nog even over het belang van The River voor hem persoonlijk: “Het is de eerste plaat die gaat over mannen en vrouwen, trouwen, kinderen. Alle dagelijkse dingen die het leven het leven maken. Ik denk dat ik erover nadacht hoe ik van deze zaken meer dan alleen esthetische ideeën in mijn eigen leven kon gaan maken. Hoe kan ik zelf zo’n leven gaan leiden in de praktijk, waarin ik connecties maak waar ik heel bang voor ben. Maar ik ben bang dat als ik die niet maak, ik dan verdwijn of verdwaal. Een gecreëerd en verbeeld leven is geen leven. Het is slechts iets dat je hebt gecreëerd, het is slechts een verhaal. En een verhaal is geen leven, het is slechts een verhaal. En ik probeerde er een verband mee te leggen op zo’n manier waarop ik dacht mezelf te kunnen redden van mijn eigen duistere neigingen, door mezelf in een verzonnen samenleving te verplaatsen waar mensen met deze thema’s worstelden op een heel echte manier. En dat was de gemeenschap die ik creëerde op The River.”
Slotakkoord is ‘The Ties That Bind’, half soloakoestisch uitgevoerd en vervolgens de studio-uitvoering met home-videobeelden van het concert in Barcelona 1981.
The River: The Single Album
Naast de geremasterde uitvoering van het dubbelalbum The River is er de single disc-versie van het album zoals Springsteen het eind 1979 naar de platenmaatschappij stuurde. Tien nummers: The Ties That Bind / Cindy / Hungry Heart / Stolen Car (Versie 1) / Be True / The River / You Can Look (But You Better Not Touch) / The Price You Pay / I Wanna Marry You / Loose End. Twee heuse outtakes (‘Cindy’, ‘Loose End’, laatstgenoemde verscheen wel op Tracks; in plaats van de gebruikelijke titel ‘Loose Ends’ heet het nummer hier ‘Loose End’), maar ook sommige van de nummers die uiteindelijk op The River verschenen, staan hierop in andere uitvoeringen. Zo is ‘Hungry Heart’ niet versneld in tempo, ‘Stolen Car’ is de lange uitvoering die ook op Tracks stond, ‘You Can Look’ is de rockabilly versie en ‘The Price You Pay’ bevat een extra couplet. ‘Be True’, ‘The River’ en ‘I Wanna Marry You’ wijken ook af van de uitgebrachte versies.
The Outtakes
De studiotijd van The River-sessies heel vruchtbaar was, komt tot uitdrukking in de disc met outtakes, 22 nummers waarvan de helft niet eerder uitgebracht door Springsteen. Enkele nummers circuleerden zelfs niet eens in het bootlegcircuit. Er wordt geen informatie verschaft over welke tracks definitief af waren tijdens The River-opnamesessies en aan welke nummers Springsteen meer recent nog wat in de studio heeft gedaan. Ook bij The Promise bleek dat Bruce aan sommige outtakes muzikaal nog wat geschaafd had voordat ze uitgebracht werden en dat lijkt ook nu bij een paar nummers het geval.
‘Meet Me in the City‘, een opname die niet eerder circuleerde, lijkt op het eerste gehoor opnieuw door Bruce ingezongen te zijn. Ook de zang op ‘Night Fire’ klinkt alsof die van recente datum is. Op andere nummers is het soms wat lastig te onderscheiden wat nieuw en wat origineel is. Er staan in elk geval een paar prachtige nummers tussen de niet eerder uitgebrachte outtakes. ‘The Man Who Got Away’ en ‘Stray Bullet’ zijn vermeldenswaardig. Laatstgenoemde is muzikaal zeer sfeervol maar de tekst is wat clichématig. Bij het nalezen van de teksten van Springsteens outtakes vallen altijd de gerecyclde tekstregels op die uiteindelijk in andere uitgebrachte nummers terecht zijn gekomen. In ‘Party Lights’ zien we tekstregels die uiteindelijk op ‘Point Blank’ en in Springsteens bewerking van Tom Waits’ ‘Jersey Girl’ terechtkwamen, in ‘Be True’ zitten regels uit ‘Mary Lou’ en ‘Little White Lies’ en ‘Living on the Edge of the World’ is een vroege versie van ‘Open All Night’.
‘Mr. Outside’, een thuisopname van Bruce die als demo diende en halverwege de disc staat, markeert de niet uitgebrachte van de reeds uitgebrachte nummers. Een b-kant van ‘One Step Up’ (‘Roulette’), acht nummers van Tracks, het b-kantje van ‘Hungry Heart’ (‘Held Up Without a Gun’) en een nummer van The Essential Bruce Springsteen (‘From Small Things Big Things One Day Come) completeren het schijfje. Opvallend is de instrumentale rocker ‘Paradise By the ‘C”. Zoals Brucebase ook aangeeft, is in bestaande documentatie nergens terug te vinden dat dit nummer tijdens The River-studiosessies is opgenomen. Verder blijven er ook na Tracks, The Essential en deze Outtakes-cd nog nummers van The River-studiosessies onuitgebracht, zoals het in de documentaire genoemde ‘Under the Gun’.
Live-show Tempe 1980
De blu-ray/dubbel-dvd met de concertregistratie van de show in Tempe, Arizona 1980, doet recht aan wat Springsteen in de documentaire zei: de opwinding van de live-shows was op studioalbums niet te evenaren. De energie spat van het scherm vanaf de concertopener ‘Born to Run’ en gaat in overdrive, totdat pas tegen het einde van de eerste set ‘The River’ gespeeld wordt. De evenwichtige verdeling van de show is helaas verloren gegaan, doordat de vele rustpunten die er in werkelijkheid wél waren (de meeste ballads) niet op de discs zijn beland. Thom Zimny verklaarde dat die beelden er niet waren. Wellicht dat Springsteen geen toestemming had gegeven om de rustige nummers ‘Independence Day’, ‘Factory’, ‘Racing in the Street’, ‘Stolen Car’, ‘Wreck on the Highway’ en ‘Point Blank’, die 5 november 1980 ook gespeeld zijn, te filmen. De enige momenten dat er in beeld op de rem wordt getrapt, zijn bij ‘The River’, ‘Fire’, ‘I Wanna Marry You’ en de sublieme uitvoering van ‘Drive All Night’. Naast de al genoemde missende ballads, ontbreken ook de uitvoeringen van ‘Darkness on the Edge of Town’, ‘Candy’s Room’, ‘The Ties That Bind’ en ‘Backstreets’, dat Bruce in de show achter ‘Drive All Night’ had gepositioneerd.
Springsteen en band in feestmodus
Wat overblijft laat Springsteen en de E Street Band in feestmodus zien. Nummers als ‘Cadillac Ranch’, ‘Ramrod’, ‘You Can Look’ en ‘Rosalita’, waar Bruce in zijn enthousiasme bij een sprong van de luidsprekers valt, tonen hoe de E Street Band avond na avond het publiek in vervoering brachten. Een gedenkwaardig moment in de show is wanneer Bruce voor ‘Badlands’ het woord neemt. De avond voor het concert werd Ronald Reagan tot president van de Verenigde Staten gekozen. “I don’t know what you guys think of what happened last night, but I think it was pretty frightening. You guys are young. There’s gonna be a lot of people depending on you coming up, so this is for you.” Bij The River-tour speelde Roy Bittan meestal voor ‘Badlands’ een intro uit ‘Once Upon a Time in the West’, maar dat blijft hier achterwege, Bruce telt af en stort zich met hart en ziel in ‘Badlands’.
Onder de vele hoogtepunten zijn ook de crowdsurf tijdens ‘Tenth Avenue Freeze-out’, het ‘No Money Down’-intro voor ‘Cadillac Ranch’ en het introverhaal bij ‘I Wanna Marry You’ dat met een soulvol ‘Here She Comes’ gezongen wordt. De E Street Bandleden zijn allemaal in topvorm. De zang en gitaarpartijen van Little Steven (toen nog Miami genaamd), de aanstekelijke lach van Clarence Clemons die drie saxofoons bespeelt en elke noot raakt en de authentieke orgelsolo’s op de Hammond B3 van Danny Federici. Alleen bij toegift ‘I’m a Rocker’ wisselen Roy en Danny van plaats.
Rehearsals als bonus
Het is jammer dat een incompleet River-concert in de box zit, maar de enige video van een complete show waarvan beeld circuleert (Largo 1980) voldeed waarschijnlijk niet aan de kwaliteitseisen. Het moet gezegd worden dat de video van Tempe een grote sprong voorwaarts is ten opzichte van de live-video’s van Londen 1975 en Houston 1978 uit de vorige Anniversary-releases, maar vooral de audiokwaliteit, de mix van Bob Clearmountain, is fantastisch. De bonusvideobeelden, vijf complete nummers van de repetities in Lilitz voor de start van de tour, zijn leuk om te zien en van veel betere kwaliteit dan die van de circulerende bootlegbeelden, maar voegen niet zo veel extra toe.
Deze boxuitgave is uiteraard een echt product voor fans. De prijs is niet bescheiden, maar de uitgave is het mijns inziens zeker waard. De standaard is gezet voor de volgende releases die nog te verwachten zijn, volgens de uitgelekte concepttekst van Springsteens vernieuwde contract met Sony Music: Nebraska en Born in the USA.
